РАСКАЖУВАЈ ПОД АГОЛ ОД 73° (ПЕРНИЦИТЕ НА ОЛИ ЌОРВЕЗИРОСКА) | ДИСКУРС И ЕКСКУРС (ЗА КНИЖЕВНОСТА И КУЛТУРАТА), 2017

Оливера Ќорвезироска ја бев запознала како Оливера Марковиќ, еднаш, во 1986 година, на час по светска литература кај драгата Јадранка Владова. Влезе скромно и речиси незабележително, но „во пар“ – со Ненад Вујадиновиќ, веројатно по наговор на неуморната Анче која имаше нос за млади таленти. „Скромните“ колеги беа пример за успешни студенти кои не само што знаеја „да читаат“ туку знаеја и да дискутираат за литературата, небаре писатели за деца и возрасни деца. Мина оттогаш речиси четврт век, но да чукнам во дрво, денес и двајцата изгледаат како конзервирани книжевно-уметнички конструкции од мојата замрзната автобиографија, што оживува само во спомените.

Своето прво сериозно работно искуство Оливера го стекна како лектор во реномираната Детска радост. Потоа, извесно време работеше во Југореклам, а денес е уредничка во Т-Mobile, на магазинот Клуб 360, двомесечник со тираж од 120.000 примероци, на кој сигурно му завидуваат и Венко Андоновски и Гоце Смилевски, оти таква е судбината на писателите во Македонија – живеат за да пишуваат и пишуваат за да преживеат. Освен што во своето слободно граѓанско време, е мајка на Мирна и Војдан (и сопруга на Здравко), Оливера е авторка на дузина книги: две поетски, два романи за деца, еден роман за возрасни (деца), една сликовница (за деца на возрасни), четири книги раскази, две критичко-есеистички монографии и, веројатно, над стотина традиционални рецепти од семејниот Готвач на мајка ѝ, кумановски наречен Кувар.

И не случајно, таа е повеќекратен добитник на значајни награди за расказ во Македонија, а од 2003 година и лауреат на престижната награда „Стале Попов“, што за (С)плетени раскази ѝ ја додели Друштвото на писателите на Македонија. Наградата, веројатно, беа нови игли за плетење со кои Оливера продолжи да ги ниже своите (рако)творби.... Но, иако е вешта со иглите, Оливера (како што самата вели) не е во состојба да напише со рака ништо посложено од список за на пазар, но затоа пак е успешна во расплетувањето и доплетувањето на „туѓите“ и свои приказни. Ги доизмислува, доградува, разубавува, кити...

Како и секој бриколер, признава дека сака да работи по нарачка. Ѝ се допаѓа да учествува во заеднички книжевни проекти, да експериментира со „веќе напишаното“... Еднаш дури си допушти да „корумпира“ и мој расказ. Додуша, ме извести по телефон... Рече, слушај Ангелина, планирам да интервенирам на еден твој расказ објавен во Разгледи. Ќе го вклучам во Страдањата на младиот лектор... Дооооброоо, реков стравувајќи за избрзнатата преѓа, за котелците, дали добро ќе ги состави (не секогаш успева тоа...) Но нејзе ѝ успеа. Си направи калемче по мера, во функција на својата поетика, на својот книжевен израз...

Потоа се зафати со еден архитектонски потфат – реши да сочини (по углед на големите светски писатели) книжевна „дивоградба“ – историографска метафикција што ја нарече „роман со веранда“, за животот на Лу Андреас Саломе. Но, за неа, овој роман е „веќе износена облека, здиплена и заборавена во невидливото на плакарот, како впрочем и некој стар плетен џемпер“... Сепак, постојат слоеви во душата каде што времето застанало. Тоа се „немите“ страници на нашата ненапишана автобиографија кои нѐ жигосале со мастилото на идентитетот, тетовирајќи ја нашата препознатливост. Слотердајк (Sloterdijk) беше рекол дека човек мора да биде веќе испишан за да почне да пишува, да биде почнат за да започне... да пишува, секако... „Ако денес можам да зборувам во прво лице – вели тој – тоа е зашто претходно некој ми се обратил на ти... Но, за да пишува, човек мора да продолжи да пишува... Или, во регресивна перспектива, да се почне, секогаш значи да се биде започнат; во прогресивна смисла, да се почне, секогаш значи да се продолжи“, по кружната патека на животот... (2006: 62–63). 

На две перници, ставени под агол од 73о, Оливера Ќорвезироска ја самоизложува својата поетика како поетика на сопствениот живот, покажувајќи дека таму и само таму каде што се случило тетовирањето, можело да настане нашето писмо. Еве какво: „...кога луѓето ќе умрат – сенките оживуваат. Долго не знаев дека е така и не разбирав зошто годините не ѝ можат ништо на секоја вистински голема болка... болката од која никогаш не сме ни побегнале.... Зборот почна постојано да ми истрчува пред брзите реченици на соговорниците. Напати го прегазуваа како пес, продолжувајќи си ја сопствената приказна, но, напати мојот збор ги сопнуваше, па брзите реченици на соговорниците се извртуваа со силен чкрипеж, се струполуваа во бездните на молкот, без никаква можност за продолжување. Е, тогаш стануваше страшно, па и самата почнував така да се чувствувам... Помалку, многу помалку ќе страдав доколку секогаш ми го прегазуваа зборот кога ќе истр чаше... Сè почесто, за несреќа, истрчаниот збор бешепрв, последен и главен, така што останав без речени ците на другите во својот живот. Ме напуштија сите...

Останав сама. Сама со зборот свој, бесен и непослушен. Западнав во тишина што ми го оштетуваше ушното тапанче повешто од каква било врева. Сонот и мајка ми во него станаа мое прибежиште... сè дури не дојдов до состојбата кога спиев многу и ноќе и дење.... Часови и часови, денови и месеци под агол од 73 степени... Дознавајќи ги сите нешта што мајка ми не ми ги беше кажала за време на животот, одеднаш станав и татко ми и баба ми Тимка. Така натоварена, одвај клекнав на коленици и со шесте дланки почнав да го бришам времето без неа исцртано како куц-камен со креда на асфалтот“ (Ќорвезироска, 2010, 25-27).

Во оваа книга е отсонувано она што било и што минало, но и она што ќе стане дел од постоењето на авторката Ќорвезироска. Нели животот е восочна табличка врз која со сопственото нервно писмо, секојдневно ја фиксираме хрониката на нашата егзистенција – онаа духовна тетоважа од која (про)излегуваат и нашите зборови? А тетоважата е уметност, врежување на (пра)сликите од нашето минато... во сопственото месо. Таа е оној пунктум – оној убод... рана, стилизиран биографем – по кој го паметиме сопствениот или туѓиот живот, едно Прустовско романескно а-без-роман-сеќавање, поради коe сме биле способни да го оживееме загубеното. Тоа е оној дијалог меѓу животот и смртта, едно суптилно литературно остварување кое, можеби, и не е љубовно но е писмо за љубовта, за христијанското агапе, распнато меѓу радоста и тагата, животот и смртта, реалното минато и имагинарната сегашност... Така Ќорвезироска се ослободува себеси од знаците на „јас“ кои се, всушност, „ние – моето семејство, нашето минато“, (само)изложувајќи се пред очите на јавноста и „компромитирајќи“ се при тоа, низ едно саморазголување, вообличено во јазични емоции. Оттаму и таа исклучителна топлина во нејзината книга раскази, што е реткост во ова море од постмодерен цинизам. Едно зрело раскажувачко писмо, автентично и веќе препознатливо, со интелектуална и емоционална концепција која е – и мака и уживање, и сеќавање и плетење - истовремено. Една суптилна недореченост која кажува дека убавата уметност се препознава по тоа што не мора секогаш, докрај, да ги изговара нештата за да се сфати целината и да се ужива во смислата, како во сонце по дожд...

Но, не е сѐ толку таговно во Двете перници на Оли Ќорвезироска, ниту пак може да биде, оти животот е микс од арно и лошо, од реално и имагинарно, од црно и бело, небаре нем филм во кој се смешала актерската игра и анимацијата... Кога сме веќе кај филмот, еве како дознав за Перниците на Оли.

Ретко сум на Facebook, ретко го отворам својот профил – одвај трипати во годината – кога ајде, си ре- ков, да видам што има кај моите пријатели кои ревносно информираат за сѐ (и сешто). И чап – ме фати Оливера. Здраво-живо Ане, што има, кај има... ти-кажав-ми-кажа... јас нејзе за Денови на германскиот филм во Скопје, таа мене за рускиот. Ми испрати два трејлера и рече: погледни го филмот на Андреј Хржановски (Андрей Хржановский), така сакам да пишувам...

Соба и половина или сентиментално патување во татковината е една чудесна авторска креација за биографијата на Јосиф Бродски (Иосиф Бродский), во која се измешани реалноста и сонот, анимацијата и „вистинската“ глума, литературата и животот, времето и смртта... Едно суптилно постмодернистичко, неизнасилено а игриво филмско раскажување, со  несомнени естетски вредности кои отвораат нови патишта на мислата и на експресијата. Го погледнав не само тие, ами сите трејлери што можев да ги најдам на YuTоube во врска со овој филм, а набрзо потоа – ги добив во електронска форма Двете перници на Оливера и сфатив... Има еден, од парот раскази во книгата, насловен Агенција за случки што многу потсетува на филмот на Хржановски кој, со мала модификација, може да послужи и како поднаслов за книгата на Оливера Ќорвезироска – Две перници (книга и половина или сентиментално патување во себеси). Во неа (со иглите на животот!), ги сплела таа своите суптилни животни приказни кои ќе ве уверат дека некои писатели се родени да бидат автобиографи на својата имагинација, можеби дури и сопствени психоаналитичари, кои на кауч – со перници под агол од 73о и игли за тетоважа – ќе го бележат своето повторно раѓање во зборот, кој се вратил на првата (навидум загубена!) страница, од приказната на нивниот живот.